Alfred Sisley (1839–1899) jest jednym z tych twórców, którzy drogę kariery artystycznej wybrali na przekór oczekiwaniom rodziny i w niezgodzie z obranym na początku kierunkiem studiów. Syn brytyjskiego kupca handlującego jedwabiem, tak jak i ojciec miał czynnie działać na rynku i kontynuować rodzinną tradycję. W tym też celu został wysłany do Londynu, gdzie miał pobierać stosowne nauki. Po kilku latach Sisley zdecydował jednak o powrocie do Paryża. Zrezygnował ze studiów i zajmowania się handlem na rzecz malarstwa. W 1862 roku wstąpił do paryskiej École des Beaux-Arts, gdzie studiował w pracowni szwajcarskiego malarza Marca-Gabriela-Charles’a Gleyre’a. Gleyre był wpływowym nauczycielem, do którego garnęli się studenci, zarówno w akademii, jak i w jego prywatnym atelier. Gleyre był artystą akademikiem – pozostawił po sobie wiele prac o tematyce antycznej i mitologicznej, w wyważony sposób operował kolorem i światłocieniem, doskonale posługiwał się rysunkiem, dążył do idealizacji postaci. Mimo iż sam operował językiem właściwym manierze akademickiej, wykształcił wielu malarzy, którzy później stali się czołowymi przedstawicielami impresjonizmu, kierunku zdecydowanie antyakademickiego. W jego atelier pobierali naukę m.in. Auguste Renoir, Claude Monet i James McNeill Whistler.

Sisley, urodzony w Paryżu, w rodzinie brytyjskiej, całe życie związał z Francją. Mimo starań nigdy nie otrzymał obywatelstwa francuskiego. Na początku lat 70. XIX wieku osiadł w okolicach Paryża, w Voisins, wiosce niedaleko Louveciennes, w ówczesnym departamencie Seine-et-Oise. Dekadę później przeprowadził się w okolice Moret-sur-Loing, nieopodal lasu Fontainbleau. Tu  jego drogi zeszły się ponownie z przyjaciółmi z akademii,  Renoirem i Monetem, którzy, podobnie jak i Sisley, byli zauroczeni malowniczym miasteczkiem i chętnie je malowali. W ciągu trzech dekad od powrotu z Londynu, artysta przynajmniej trzykrotnie wyjeżdżał do Anglii (w 1874, 1881 i 1897 roku). W trakcie tych pobytów odwiedzał różne zakątki kraju, oddając się przede wszystkim malowaniu pejzaży znad Tamizy.

Sisley uznawany jest za jednego z najbardziej konsekwentnych malarzy impresjonistów. Brał udział w pierwszej wystawie nieformalnej grupy, która miała miejsce w atelier Félixa Nadara w 1874 roku. Jak podkreślają badacze jego twórczości, maniera impresjonistyczna miała całkowicie zaspokajać jego artystyczne ambicje. Dorobek malarski Sisleya jest w istocie bardzo równy, nie odnajdziemy w nim zasadniczych zmian w podejściu do materii malarskiej czy tematyki. Z upływem lat tylko paleta stosowanych przez niego barw zyskiwała na intensywności i nasyceniu. Artysta skupiał się przede wszystkim na malowaniu pejzaży, bardzo rzadko podejmował tematykę rodzajową. Co istotne, był szczególnie oddany praktyce malowania na wolnym powietrzu, jego prace powstawały w plenerze od początku do końca, etapu wykończania nigdy nie przenosił do atelier. W plener wychodził często z Renoirem, Monetem i Frédéricem Bazillem. Pozostał wierny wspólnej impresjonistom potrzebie rejestracji przemian, jakim pod wpływem upływającego czasu i zmieniających się warunków atmosferycznych nieustannie ulegała otaczająca ich rzeczywistość.  

W podparyskiej miejscowości Voisins Sisley namalował Mglisty poranek. Niedużych rozmiarów płótno (50.5 cm wysokości x 65 cm szerokości) jest subtelnym, wyrafinowanym studium mgły. Elementy świata przedstawionego, wiejskiego krajobrazu, możemy bez większego trudu rozpoznać. Na drugim planie dostrzec można krzewy, rozłożyste drzewo owocowe i drewniane ogrodzenie. Pierwszy plan, mniej więcej pośrodku obrazu, wypełnia rabatka kwitnących kwiatów. Po prawej stronie płótna, pod powykręcanymi gałęziami drzewa, artysta namalował pochyloną kobietę, która zdaje się zrywać kwiaty. Ogrodowy pejzaż, jak też postać kobiety, spowite są w delikatnej, srebrzystej poświacie. Sisley z dużym wyczuciem i subtelnością oddał delikatną zawiesinę pary wodnej, która rozmywa kontury roślin, ogrodzenia i kobiety. Poszczególne elementy świata przedstawionego zdaja się owinięte nieuchwytną otuliną, której sugestię artysta stworzył nadając obrazowi jednolity, błękitnawo-stalowy ton. Warstwa chłodnej farby o barwie rozmytej stali, szarości i błękitu zmienia kolor drzew, liści, pierwotnie żółtych, białych i różowych kwiatów.

Jak zaznaczają badacze twórczości Sisleya, był on mistrzem w oddawaniu niecodziennych, zmieniających się warunków atmosferycznych, w tym mgły. Z niezwykłym wyczuciem obserwował otaczający go świat i z dużą maestrią przekładał obserwowane zjawiska na język malarstwa. Bliższa analiza jego dzieł pokazuje, że krajobrazowi i otaczającej go rzeczywistości przyglądał się bardzo czujnie. Komentatorzy jego twórczości owo wyczulenie pokazują poprzez porównanie pejzaży znad Tamizy i tych malowanych na francuskiej prowincji. Da się wyraźnie odczuć, że malarz całkiem inaczej odbierał gęsta mgłę nad londyńską Tamizą, a inaczej delikatne, rozmyte mgły spowijające podparyskie miejscowości. Te różnice umiejętnie oddawał na płótnach. We wczesnym okresie twórczości, w latach 70. (jego dorobek z etapu edukacji artystycznej nie jest dobrze rozpoznany), Sisley operował gamą jasnych barw, dość chłodnych, niejako rozbielonych. Jego paleta była odmienna od intensywnych, nasyconych, radosnych barw jego przyjaciół impresjonistów. Nie pociągało go też życie wielkiego miasta, radosna atmosfera artystycznych kawiarni, w których spotykała się bohema, błyszczące od świateł, czy skąpane w deszczu ulice. W jego dorobku nie brakuje dzieł pogodnych, rozświetlonych podmiejskich pejzaży, malowniczych widoków miasteczek i zatrzymanych na płótnie, tlących się barwami ujęć przyrody. Wszystkie odznaczają się jednak dużym wyciszeniem, spokojem, wydają się oddzielone od widza filtrem wygłuszającym naturalny gwar. Sisley, wyczulony na krajobraz, potrafił oddać jego tajemnicę, autonomię i wewnętrzny porządek.

Izabela Kopania

Bibliografia

A.M. Stevens, Sisley, katalog wystawy w Royal Academy of Arts (Londyn), Musee d’Orsay (Payż), Walters Art. Galery (Baltimore), Paris 1992.

R. Shone, Sisley, London 1999.

A.M. Stevens, Sisley. Impressionist Master, New Haven-London 2017.