W 910 roku książę Akwitanii Wilhelm I Pobożny ufundował klasztor w Cluny, który stał się miejscem odnowy zachodniego monastycyzmu. Dla kościoła na Zachodzie Europy X wiek był czasem trudnym. Rozpowszechnionym zjawiskiem była symonia, czyli handel godnościami, urzędami oraz majątkami kościelnymi. Kupczono także sakramentami. Władza kościelna była silnie zależna od władzy świeckiej, nierzadko mającej zwierzchność nad majątkiem kościoła. Wśród kleru panowało spore rozprzężenie moralne, przejawiające się w przedkładaniu spraw doczesnych nad sprawy duchowe.

            Świątynie romańskie, oprócz właściwej im funkcji sakralnej, często spełniały także funkcje obronne. Ich konstrukcja, materiały użyte do budowy, jak też sposób opracowania elewacji zewnętrznych, nadawały im walory budynków warownych. Sporządzając charakterystykę typowej świątyni romańskiej można łatwo wpaść w pułapkę generalizacji: potężne bryły katedr w Spirze i Wormacji czy bogata dekoracja architektoniczna ich elewacji dają bowiem nieco odmienny obraz architektury romańskiej niż np. krakowski kościół św. Andrzeja.