Najbardziej znany obraz Velázqueza, uważany często za najbardziej tajemnicze dzieło w historii sztuki, znajduje się w Muzeum Prado w Madrycie. To „Las Meninas” – „Panny dworskie” namalowany w 1656 roku.

Dzieło to jest ogromne – zostało namalowane farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 318 na 276 cm, a pierwotnie było podobno jeszcze większe. W wyniku uszkodzenia w pożarze w 1734 roku obraz miał bowiem zostać obcięty z obu stron o ok. 50 cm – stąd przycięta postać pazia znajdującego się po prawej stronie kompozycji.

Sigmund Freud w Interpretacji snów postawił tezę, że podświadomość ma nieograniczony obszar. Jego powierzchnię zajmuje również życie emocjonalne wraz z fantazjami. Gdy rozum śpi, budzą się potwory, napisał na swojej grafice ponad sto lat wcześniej jeden z najwybitniejszych artystów hiszpańskich i europejskich, Francisco Goya. Jego dzieła zawierają liczne dowody na istnienie irracjonalności w życiu człowieka.