Audiodeskrypcja dzieła

Przejdź do transkrypcji tekstowej audiodeskrypcji

Tylko rysując często, wszystko i bezustannie, odkrywasz pewnego pięknego dnia ze zdziwieniem, że oddałeś coś w swoim prawdziwym charakterze - mawiał Camille Pissarro o sztuce przekładu rzeczywistości na język malarstwa. Urodził się 10 lipca 1830 roku na karaibskiej wyspie Świętego Tomasza, jako owoc związku safardyjskiego Żyda z Kreolką z Dominikany. Zmarł 13 listopada w Paryżu. Do stolicy Francji przybył w wieku 12 lat, celem zdobycia wykształcenia. Po ukończeniu szkoły powrócił na rodzimą wyspę, aby pracować w firmie ojca. Ponownie odwiedził Francję dopiero na początku lat 50 tych XIX wieku. Wówczas podjął kompleksową, artystyczną edukację w paryskiej École des Beaux-Arts i Académie Suisse, gdzie poznał innych kolegów po fachu m in. malarzy: Claude’a Moneta^,Gustava Courbeta oraz Jean-Baptiste-Camille Corota.

W odróżnieniu od współczesnych mu twórców, w malarstwie koncentrował się na tematyce codziennego życia francuskiego chłopstwa, prowincji. Fascynacja tematyką wiejską w połączeniu z prawdziwością studiów natury o różnych porach dnia wynikała z intensywnych studiów nad malarstwem realistycznym. Camille Pisarro obok Claude Monet i Auguste’a Renoir jest jednym z najwybitniejszych przedstawicieli stylu impresjonistycznego. W naturze i otaczającym świecie uwodziła go niestałość, zmienność warunków światła, jego wpływu na kolor. Jako jeden z nielicznych artystów, brał czynny udział we wszystkich ośmiu wystawach impresjonistów, organizowanych w latach 1874 - 1886 roku. Zaskarbił sympatię współczesnych mu malarzy, z uwagi na życzliwość i serdeczną osobowość. Chętnie współpracował z Paulem Cezanne’ m, w ramach wspólnych plenerów udzielał mu wskazówek, dzięki którym artysta zmienił swoją paletę kolorystyczną.

W połowie lat 80 tych XIX wieku Camille Pissarro odczuł potrzebę poszukiwania postępowych rozwiązań, eksperymentów opartych na teorii koloru. Pragnienie zyskania świeżości spojrzenia w obrazie zbliżyło go do młodszych, awangardowych artystów takich jak Georges Seurat i Paul Signac, którzy skłaniali się ku technice malowania zw. puentylizmem. Ich obrazy znacznie wykraczały poza ramy nurtu impresjonistycznego. Mocno rozwibrowane, realizowane z pomocą drobniutkich różnokolorowych plam urzekały dynamiczną strukturą. Kładzione obok siebie łatki kolorów przypominały wielobarwną mozaikę, która dopiero w pewnej odległości układała się w oczach widza w formę pejzażu, portretu, aktu lub martwej natury. Camille Pisarro poznał ich w 1884 roku i utrzymywał z nimi kontakty przez kilka następnych lat, naśladując ich styl, ucząc się nowych doświadczeń. Kilkuletni romans z puentylizmem zakończył się jednak m in. z powodu nieprzychylnych recenzji krytyków, a także pogłębiających się problemów finansowych artysty. Pisarro powrócił do impresjonistycznych tendencji, i pozostał im wierny do końca swoich dni. Zdobyte doświadczenia twórcze jednak pozostały obecne w jego obrazach, i przejawiały się w formie lekkiej, subtelnej palety, rozjaśnionych kolorów i drobiazgowej plamy barwnej.

Nabyta w 1889 roku infekcja oka zmusiła go do rezygnacji z tworzenia w plenerze. Silny wiatr i słońce powodowały natychmiastowy światłowstręt, ból i łzawienie. Z troski o własne zdrowie, Pissarro zaszył się w pracowni wybudowanej na terenie własnej posiadłości w normandzkiej miejscowości Ergny-sur-Empte. Pomimo nawracających zapaleń oka, nie rezygnował z przyjemności podróży. Korzystał z widoków rozpościerających się z okien mieszkań przyjaciół, hoteli. Tworzył w nich rodzaj atelieur. Wybierał przeważnie pokoje umiejscowione na najwyższych kondygnacjach budynków, aby oferowały mu pejzaże w jak najszerszej perspektywie. Utrwalał je zręcznie na płótnie, z mistrzowską precyzją. Wówczas powstała jedna z najsłynniejszych jego serii obrazów, opiewająca uroki francuskich miast epoki fin de siecle.

Te kompozycje Camille Pissarro charakteryzują się bardzo drobnymi pociągnięciami pędzla i żywiołową barwą. Jego mistrzowska technika stanowi połączenie wieloletniego doświadczenia malowania w plenerze z lekcją puentylizmu, zdobywaną pod okiem Seurata i Signiaca. Omawiany Autoportret z 1903 roku jest jednym z cyklu autoportretów, które Camille malował przez całe swoje życie. Powstał w okresie tuż przed wyruszeniem artysty do portowej miejscowości Havre. Namalował go w momencie, gdy gościł w latach 1901- 1903 w paryskim mieszkaniu położonym przy placu Dauphine 28, nieopodal zabytkowego mostu Pont Neuf. Wówczas cierpiący na chorobę oka artysta ostatkiem sił rejestrował na płótnie malownicze zagadki miejskiego pejzażu. Wtedy powstało płótno zatytułowane Pont-Neuf, przedstawiające na pierwszym planie tłumy gości przeprawiających się przez monumentalny most, rozciągający się ponad nurtem Sekwany. Drugi plan tegoż obrazu ukazuje historyczną, wielokondygnacyjną zabudowę, złożoną z malowniczych kamienic przy obecnej ulicy Quai de Louvre. Jedna z nich, pojawia się także na omawianym autoportrecie artysty. Obecnie w jej miejscu znajduje się potężny gmach domu towarowego zwanego La Samaritaine

Czym zatem urzeka wspomniany autoportret mistrza z 1903 roku, jaką opowiada historię ?

Jest jednym z kilkunastu ostatnich obrazów namalowanych przed śmiercią przez artystę. To niewielki prostokątny, wymalowany w technice olejnej obraz o wysokości 41 centymetrów i szerokości 33 centymetrów. Ukazał w nim siebie w popiersiu jako dojrzałego, siwego starca z wąsem i długą srebrzystą brodą, stojącego na tle ściany w kolorze brudnego beżu i częściowo otwartego dwuskrzydłowego okna.

Mężczyzna odziany jest w czarny płaszcz z matowego materiału. Głowę nakrywa czarny kapelusz, z lekko wywiniętą do góry tylną częścią ronda. Uwagę odbiorcy przykuwa spoglądająca spod ronda kapelusza rumiana twarz z wydatnym nosem, na którym spoczywają druciane, okulary do czytania {połówki}. Mimika twarzy wyraża spokój i powagę. Wiek portretowanego zdradzają zapadłe policzki i siwy kolor włosów oraz zarostu. Spogląda on badawczo w stronę widza zza okularów szeroko otwartymi oczami o ciemnej barwie tęczówek.

Przez otwarte prawe skrzydło okna, namalowane nad ramieniem artysty, ukazuje się najdalszy plan - fragment placu i zabytkowej zabudowy nad Sekwaną przy moście Pont Neuf. Na placu przed kamienicą dostrzegamy tłum ludzkich sylwetek, który artysta przedstawił w sposób bardzo oszczędny i schematyczny, zredukowany do drobnych plamek w odcieniach zabrudzonej żółci, beżu i szarości.. Dalej, za tłumem ludzi, na najdalszym planie obrazu artysta namalował kilkupiętrową kamienicę o elewacji frontowej w kolorze beżowym, nakrytą ciemnoszarobrązowym dachem, udekorowanym dwoma czerwonymi flagami. Na parterze kamienicy możemy dostrzec dwie markizy w kolorze pastelowej czerwieni i błękitu. Ponad widokiem ukazującym się przez otwarte skrzydło okna, jasne, bezchmurne niebo, namalowane plamkami w kolorze szarości, błękitu i brudnej bieli.

Obraz jest interesującym przykładem stylu impresjonistycznego, z uwagi na sposób jego namalowania.Malarz komponuje go za pomocą bardzo drobnych, szybkich plamek, kładzionych obok siebie grubą warstwą farby. Artysta wykreował swoją postać szybkimi, krótkimi pociągnięciami pędzla, skupiając uwagę na podkreśleniu kontrastu między ciemnymi barwami odzienia postaci a niuansami światła padającego na nią od tyłu przez otwarte skrzydło okna.

Zgodnie z hipotezą badacza sztuki impresjonistów - Johna Rewalda, Pissarro malował portret z wykorzystaniem lustra, gdyż kamienice widoczne przez otwarte okno pokazane są w odbiciu lustrzanym względem ich rzeczywistego wyglądu. Jego zdaniem portret powstał w okresie przedwiosennym lub jeszcze w okresie zimowym, co zdradza ciepłe i grube odzienie malarza oraz obszerny kapelusz na jego głowie. O prawdziwości tezy badacza przekonuje także światło za oknem, wyrażone w warstwie kolorystyki. Elementy widoku zostały namalowane bardzo jasnymi barwami, oddającymi charakter zimowej aury, przesyconej bielą, mocno odbijającą promienie słoneczne.

Pod względem kolorystycznym obraz stanowi harmonijną, stonowaną kompozycję. Dominującą barwą obrazu jest grafit, czerń, szarość z domieszką kawowego. Kontrastującymi dla tych barw są odcienie ciepłego beżu, ceglastej czerwieni występującej w kolorystyce wnęki okiennej i na rumianych policzkach postaci. Delikatnie rozpraszająca się po brodzie malarza srebrzysta szarość w dziesiątkach drobnych plamek nadaje kompozycji szlachetny i wirtuozerski charakter, podkreślający autorytet portretowanego mężczyzny.

Camille Pissarro umarł w listopadzie 1903 roku w wyniku powikłań posocznicy. Po śmierci malarza, obraz przez długie lata pozostawał w posiadaniu syna artysty- Luciena Pissarro, aż do 1931 roku. Obecnie stanowi jeden z cenniejszych eksponatów brytyjskiej sieci galerii Tate.

Justyna Lubas - Wałęcka

Bibliografia

R. Alley, Katalog Kolekcji Sztuki Współczesnej Tate Gallery inny niż dzieła brytyjskich artystów , Tate Gallery i Sotheby Parke-Bernet, Londyn 1981

W. Juszczak: Postimpresjoniści. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1985

J. Rewald, Masters of Art: Pissarro, Hardcover, 1989