II POŁOWA XIX WIEKU

Kompozycja w szarości i czerni nr 1, Portret matki artysty

Rozpoznawalny niemalże tak jak Mona Lisa Leonarda da Vinci, drugi obraz przedstawiający siedzącą kobietę i powszechnie znany pod tytułem "Portret matki artysty" lub „Matka Whistlera” autorstwa Jamesa McNeilla Whistlera (ur. 1834 - zm. 1903), mało komu jest znany pod oryginalnym tytułem, który nadał mu sam autor: „Aranżacja szarości i czerni”. O ile uśmiech Mony Lisy jest symbolem tajemnicy, to poważna i cierpliwa poza starszej kobiety odpowiada purytańskiemu stoicyzmowi, bastionowi moralności i jest symbolem macierzyństwa.

Portret nieznajomej kobiety

Od połowy XVIII w. malarstwo w wielu krajach europejskich zyskało charakter ponadnarodowy. O jego kształcie w dużej mierze decydowały Akademie, czyli państwowe szkoły, do których uczęszczali przyszli artyści. Za czasów Katarzyny II, pragnącej uchodzić za monarchinię oświeconą, Akademia Sztuk Pięknych powstała także w Rosji, w Petersburgu. Akademie narzuciły neoklasycyzm razem z nieodłącznymi mu antycznymi wzorcami piękna. Propagowały hierarchię tematów obrazów, w której na podium znajdowały się tematy mitologiczne i religijne. Określały także zasady komponowania i wykańczania płócien.

Burłacy na Wołdze

XIX-wieczna sztuka rosyjska kształtowała się w odniesieniu do głównego ośrodka, jakim była Akademia Sztuk Pięknych w Petersburgu. Założona w 1757 roku przez carycę Elżbietę na wzór najlepszych europejskich uczelni artystycznych tego czasu, szkoła od początku nauczała według restrykcyjnie przestrzeganych zasad sztuki klasycystycznej.