Heinrich Wölfflin, Podstawowe pojęcia historii sztuki
Jeden z monografistów Teodora Axentowicza (1858–1938) określił go mianem „wyrafinowanego portrecisty” i „ilustratora huculskiego folkloru”. Mimo iż spuścizna artystyczna Axentowicza jest o wiele bogatsza, a artysta wypowiadał się w wielu różnych mediach i podejmował wiele innych tematów, te dwa obszary zainteresowań – malarstwo portretowe i folklor huculski – w znacznej mierze zdefiniowały jego postrzeganie w historii sztuki.
Kiedy jedno pokolenie obstaje przy tezie, że świat można pojąć wyłącznie rozumowo, kolejne pokolenie stara się obalić takie przekonanie. Dotychczasowy racjonalizm i empiryzm zastępuje irracjonalizmem i subiektywizmem. Podobnie stało się w wieku XIX. Dlatego panowanie w sztuce realizmu, a następnie impresjonizmu, dążących do obiektywnego oddawania zewnętrznej rzeczywistości, przerwał symbolizm. Symboliści skupili się na rzeczywistości wewnętrznej, duchowej i na zjawiskach wywiedzionych z fantazji. Jednak nadal przedstawiali je w manierze realistycznej.
Dirce chrześcijańska, jeden z najsłynniejszych obrazów Henryka Siemiradzkiego (1843–1902), została namalowana w 1897 roku. Było to już wówczas dzieło nieco anachroniczne, pompierski przepych i akademicka poprawność nie przystawały do silnych w kulturze nurtów secesyjnych i modernistycznych. Z tych też względów spotkało się ono z krytyką m.in. Stanisława Witkiewicza. Było to jednocześnie dzieło wyczekiwane, a jego losy wystawiennicze śledziła cała Europa.
